Duurzame inzetbaarheid werkend Nederland: ''zorgelijke cijfers'''
Eén op de vijf werknemers in Nederland heeft een slecht tot matig werkvermogen, zo blijkt uit de jaarlijkse analyse van de Work Ability Index (WAI) door Blik op Werk.
Werknemers met een slecht of matig werkvermogen lopen een groter risico op ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid. Ook is deze categorie werknemers gemiddeld minder productief dan werknemers met een goed of uitstekend werkvermogen en zijn zij eerder geneigd om de organisatie te verlaten. Het gemiddelde werkvermogen van werkend Nederland laat al jaren een dalende trend zien. “Dat is zorgelijk in een tijd van krapte op de arbeidsmarkt en een vergrijzende beroepsbevolking”, zegt Robertjan Uijl, directeur-bestuurder van Blik op Werk.
Werkvermogen wordt door de Sociaal Economische Raad (SER) gezien als één van drie pijlers van duurzame inzetbaarheid, en is de mate waarin een werknemer geestelijk en lichamelijk in staat is de huidige werkzaamheden uit te voeren. Met meer dan 62.000 respondenten in 2022 is de WAI de grootste vragenlijst op het gebied van duurzame inzetbaarheid in Nederland.
De recente cijfers uit de WAI-analyse laten zien dan jonge werknemers zich minder vaak actief en fit voelen, en minder plezier hebben in gewone dagelijkse bezigheden dan oudere werknemers (45-55 jaar). Uijl vindt dat verontrustend: “Dit zijn de jonge mensen die we hard nodig hebben om de vergrijzing op de arbeidsmarkt op te vangen. Het zijn docenten die lesgeven aan onze kinderen. Of de mensen die de zo nodige handen aan het bed zijn in de zorg. De vakmensen die onze auto's repareren. Ze staan nog aan het begin van hun loopbaan, als deze groep nu al uitvalt, zijn de problemen voor de maatschappij groot.”
Sectoren in nood
Uitschieters zijn de sectoren ‘gezondheidszorg en welzijn’ en ‘onderwijs’, met een bovengemiddeld aandeel van werknemers met een slecht tot matig werkvermogen (19-21%). Ook dat geeft reden tot zorg; beide sectoren kampen namelijk met een groot personeelstekort, en de sector ‘gezondheidszorg en welzijn’ laat nationaal de hoogste ziekteverzuimcijfers zien. Dit terwijl meer mensen in de nabije toekomst nodig zijn om de zorg aan vergrijzend Nederland te kunnen verlenen.
“Wees zuinig op ervaren vakmensen”
Respondenten in de categorie ‘slecht’ en ‘matig’ werkvermogen zijn overwegend praktisch geschoold en tussen de 45-65 jaar. Uijl: “Nederland heeft een groot tekort aan vakmensen, wat het belang van het duurzaam inzetbaar houden van deze groep werkenden extra groot maakt. En oudere werknemers brengen veel praktijkkennis en ervaring met zich mee. We moeten daarom zuiniger zijn op onze ervaren vakmensen.”
Uijl vindt dat het nood aan de man is, als het gaat om duurzame inzetbaarheid van werkend Nederland. “Het dalende werkvermogen in combinatie met een hoog ziekteverzuim, in 2022 bereikte het ziekteverzuim een recordhoogte met een gemiddelde van 5,6 procent, betekent dat er actie ondernomen moet worden. Stilzitten en afwachten kan niet meer.” De directeur-bestuurder geeft hierbij het belang aan om trends op het gebied van inzetbaarheid van de Nederlandse beroepsbevolking te monitoren. Een goede benchmark van de duurzame inzetbaarheid van werkend Nederland biedt bestuurders en sociale partners houvast bij het maken van beleid.
Bal bij werkgevers
Maar de bal ligt vooral bij werkgevers, zij moeten duurzame inzetbaarheid het speerpunt maken van hun personeelsbeleid. Uijl: ”Door de personeelstekorten hebben werkgevers de focus op het werven van nieuw personeel. Daardoor kan het gebeuren dat er minder aandacht is voor het zittende personeel. Voor deze groep, maar ook voor de nieuwkomers in het bedrijf, is belangrijk hoe zij zo goed mogelijk hun werk kunnen blijven doen. Aandacht voor werkvermogen gedurende de gehele loopbaan is daarbij belangrijk.”
Nu geldt dat bedrijven met meer dan 250 medewerkers verplicht zijn om in hun jaarrekening te beschrijven wat zij hebben gedaan aan duurzame inzetbaarheid. Een stap in de goede richting maar wel een zéér kleine, aangezien meer dan 99% van de Nederlandse bedrijven minder dan 250 werknemers heeft. “Daarnaast”, zegt Uijl, “moet je als werkgever ervoor zorgen dat kwetsbare werknemers in beeld komen. Voer niet alleen een goed gesprek, maar meet en evalueer. Zorg dat je interventies gericht inzet en ze toetst op hun effect. Want in een tijd van krapte op de arbeidsmarkt is het goedkoper om te investeren in het behoud van personeel, dan steeds op zoek te gaan naar nieuw personeel.”
Tevens zouden sociale partners, zoals de vakbonden en werkgeversorganisaties, het meten van werkvermogen, vitaliteit en employability als startpunt kunnen nemen en opnemen in de cao's. “Zo gaat duurzame inzetbaarheid op termijn in de haarvaten van de samenleving zitten”, zegt Uijl. Tenslotte noemt Uijl de nog steeds grote arbeidsreserve van jongeren, 50-plussers, mantelzorgers, mensen met een arbeidshandicap en/of een migratieachtergrond. “Ook zij kunnen hun steentje bijdragen als ze daar een kans voor krijgen met de juiste ondersteuning.”
Werkvermogen Nederland 2022 – opvallende cijfers
- Praktisch geschoolden (vmbo/mbo) maken voor 70% deel uit van de groep mensen met een slecht of matig werkvermogen.
- Verzuim: in 2022 nam het aantal dagen dat werkenden verzuimden op alle categorieën toe.
- Vrouwen die praktisch geschoold zijn (vmbo/mbo) hebben vaker een slecht werkvermogen dan mannen die praktisch geschoold zijn.
- 33% van de respondenten van 25-35 jaar heeft altijd vertrouwen in de toekomst, tegenover 39% van de oudere respondenten.
- Mensen die geestelijke arbeid verrichten verzuimen minder dan mensen met lichamelijke arbeid of een combinatie daarvan.
Meer informatie
Over onderzoek werkvermogen Nederland 2022:
